در زندگی روزمره، ما با اشکال و فورم‌های مختلف «دیتا» مواجه می‌شویم. خواه در حال گشت‌وگذار در اینترنت باشیم، ارسال پیام به دوستان، تماس صوتی؛ در همه حالات، دیتا تولید و جمع‌آوری شده و برای مقاصد بی‌شمار استفاده می‌شود. سوال اصلی ولی اینجاست که دیتا چیست؟
ــــــــــــــ
دیتا (Data) به زبان ساده مجموعه‌ی از حقایق و فکت‌ها، اعداد و ارقام و معلومات است.
اینها می‌تواند ارقام، حروف و لغات، اندازه‌ها، یا مشاهداتی باشند که چیزی و رویدادی را از دنیای واقعی اطراف ما را انعکاس می‌دهد.
برای مثال، اگر تعداد شاگردان یک صنف را حساب می‌کنید، درجه حرارت در یک روز خزانی در کابل را ثبت می‌نمایید و یا فروشات اجناس دکان و مغازه خود را سیاهه می‌کنید، در همه حالا در حال جمع‌آوری دیتا هستید.
در دنیایی دیجیتالی امروز، دیتا نقش حیاتی و مهم را در تصمیم‌گیری‌ها تقریباً در تمام حوزه‌ها بازی می‌کند؛ از بخش‌های تعلیمی، تا صحت و سلامت، کاروبار و بزنس و همچنان امور دولتی.
انواع دیتا
به صورت کلی، دو نوع دیتا داریم: دیتای ساختاریافته و ناساختاریافته.
۱. دیتای ساختار یافته (Structured Data)
به معلومات و اطلاعاتی گفته می‌شود که به قالب، فرمت و روشی خاصی ساماندهی شده و نظم داده شده است. معمولاً به شکل جدول‌ها یا دیتابیس.
برای مثال، اداره احصائیه و معلومات در افغانستان ممکن از یک دیتابیس برای ذخیره‌سازی معلومات اتباع – از جمله شماره تذکره، نام و آدرس – استفاده کند.
نمونه دیگر می‌تواند حاضری شاگردان در یک صنف درسی باشد که به کمک یک جدول یا شیت در اکسل انجام می‌شود.
۲. دیتای ناساختاریافته (Unstructured Data)
این نوع دیتا از فارمت و قالب خاصی پیروی نمی‌کند.
برای مثال، این نوشته بلاگ، نظریات و کمنت‌ها در شبکه‌های اجتماعی، ویدیوها و تصاویر، مسیج‌های تبادله‌شده در وتس‌اپ نمونه‌های از دیتا ناساختاریافته‌اند.
دشوار است دیتای ساختارنیافته را نظم دهیم، سازماندهی کنیم و تجزیه‌وتحلیل نماییم. با آن‌هم، این دیتا نیز دارای بینش‌های (Insights) ارزشمند می‌باشند.
دیتا در دنیایی واقعی
دیتا منبع ارزشمندی است که به افراد، کاروبارها و نهادها کمک می‌کنند تا تصمیمات آگاهانه و معلومات‌محور بگیرند. چند مثال پایین از بخش‌های مختلف نشادهنده‌ی تأثیر دیتا در زندگی روزمره می‌باشد.
۱. صحت و سلامت
شفاخانه‌ها، کلینیک‌ها و دیگر نهادهای صحی معلومات مریضان – از جمله سن، علایم و تاریخچه مریضی‌شان – را جمع‌آوری می‌کنند تا تدابیر بهتر تداوی و درمانی را ارائه کنند.
مثلاً در جریان همه‌گیری کووید-۱۹، دیتا درباره جغرافیایی شیوع این بیماری، تعداد افراد مبتلا شده و افراد صحت‌یاب‌شده به مسئولین کمک کرد تا منابع خود را به شکل بهتر مدیریت کرده و به مریضان بیشتر رسیدگی کنند.
۲. تعلیم و تربیه
مکاتب و دانشگاه‌ها درباره حضور و غیاب شاگردان و محصلین، عملکرد تعلیمی و تحصیلی آنها و همچنان درباره منابع دیتا جمع آوری می‌کنند.
به‌عنوان مثال، یک مکتب ممکن با ارزیابی نتایج امتحان به این نتیجه برسد که شاگردان در یک مضمون خاص به حمایت بیشتر ضرورت دارند و یا اینکه نیاز است برای مضمون مذکور معلم جدید استخدام شود.
۳. کاروبارها
دکانداران و کاروبارهای کوچک به شکل سیستماتیک و یا شهودی درباره فروش روزانه، وضعیت گدام و ترجیحات مشتریان دیتا جمع‌آوری می‌کنند.
این دیتا به آنها کمک می‌کنند تا براساس آنچه که مشتریان بیشتر می‌خرند کدام محصول را بیشتر انبار کنند.
۴. زراعت و مالداری
در دهات و اطراف، دهاقین با داشتن معلومات جوی و اقلیمی می‌توانند بهترین زمان را برای کشت و آبیاری محصولات زراعتی انتخاب کنند.
حتی بدون داشتن تکنالوژی پیشرفته، دانش که سینه‌به‌سینه و نسل‌به‌نسل انتقال می‌شود، نوعی از دیتا است که استفاده از آنها به تصمیم‌گیری‌های بهتر منتج می‌شود.
چرا دیتا مهم است؟
دیتا به درک الگوها و ترندها کمک می‌کنند؛ که این کار به نوبه خود به تصمیم‌گیری بهتر منتج می‌شود. دلایل پایین تنها چند نمونه است که اهمیت دیتا را برجسته می‌سازند:
بهبود موثریت و کارایی
با تجزیه‌وتحلیل دیتا کاروبارها می‌توانند عملیات و کارهای‌شان را بهبود بخشند.
برای مثال، یک دکاندار در کابل، با بررسی دیتای فروش می‌تواند کشف کند که کدام محصول در کدام روز هفته بیشتر به فروش می‌رسد.
این کار ضمن اینکه به بهبود مدیریت گدام و انبار کمک می‌کند، به افزایش فروش و در نهایت سودآوری بیشتر ختم می‌شود.
پیش‌بینی ترندها و روندها
دیتا به کاروبارها سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا روندها و ترندهای آینده را پیش‌بینی کنند.
به‌عنوان مثال، دیتای جوی و اقلیمی در افغانستان می‌تواند به پیش‌بینی خشکسالی‌ها بالقوه کمک کند که برای مسئولین و دهاقین فوق‌العاده اهمیت دارد.
عامل و محرک نوآوری
دیتا می‌توان عامل و باعث ایده‌ها و مفکوره‌های جدید و نوآوری‌ها باشد.
در هر شرکت تکنالوژی‌محور، مثل شرکت‌های حمل‌ونقل داخل شهری، استفاده از دیتا می‌تواند به بهبود ارائه خدمات و ارائه تجریبات بهتر برای مشتریان کمک کند.
نمونه دیگر می‌تواند نقشه زنده ترافیک شهری (مثل گوگل مپس) باشد که بر اساس دیتای جمع‌آوری شده از تمام شاملین ترافیک در سرک‌ها تولید و عرضه می‌شود.
ابزارهای استفاده دیتا
ابزارهای زیادی وجود دارد که پروسه‌ی جمع‌آوری، ذخیره، تجزیه‌وتحلیل و استفاده از دیتا را تسهیل می‌کنند. بعضی از ابزارهای و اپ‌های مشهور از این قرارند:
اکسل (Excel)
اکسل به کاربران و استفاده‌کنندگان کمک می‌کنند تا دیتای خود را در قالب جداول برای انجام محاسبات ذخیره کنند.
در کاروبارها، معمولاً از اکسل برای رصد و پیگری تبادلات مالی و نگهداری موجودی گدام استفاده می‌شود.
علاوه بر کاروبارها و سازمان‌ها، افراد عادی هم می‌توانند از اکسل برای انجام محاسبات ساده و پیچیده در جهت بهبود زندگی‌شان استفاده کنند.
پاور بی‌آی (Power BI)
پاور بی‌آی ابزار قدرتمندی است که برای مصورسازی (Visualization) دیتا استفاده می‌شود.
این اپ، به کاروبارها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا از طریق چارت‌ها، گراف‌ها، نقشه‌ها و ارقام بتوانند تمام دیتای خود را در یک تصویر جای دهند و به بینش‌های (Insights) سودمند دست پیدا کنند.
این بینش‌ها به نوبه خود به بهبود تصمیم‌گیری منتج می‌شود؛ که به آن تصمیم‌گیری دیتامحور گویند.
دیتابیس (Database)
دیتابیس سیسم‌های‌اند که به منظور ذخیره‌سازی و مدیریت مقدار انبوه دیتا به یک روش ساختارمند استفاده می‌شود.
وقتی که دیتا از لحاظ تنوع و حجم بالا می‌رود و توسط اپ‌های صفحه گسترده، مثل اکسل، به شکل موثر و مصئون قابل مدیریت نیست، دیتابیس گزینه مطلوب است.
به‌عنوان مثال، بانک بین‌المللی افغانستان برای مدیریت معلومات حساب‌های مشتریان و رصد و پیگیری تبالادلات مالی آنها به شکل مصئون از دیتابیس استفاه می‌کند.
جمع‌بندی
دیتا همه‌جا است و درک آن به بهبود تصمیم‌گیری در کار و زندگی منجر می‌شود.
از افراد عادری گرفته تا کاروبارهای کوچک و سازمان‌های بزرگ، هر کسی می‌تواند از با استفاده از دیتا در کار و زندگی بهبود بیاورد.
در افغانستان که منابع محدود است و کمتر کسی به شکل سیستماتیک از این داشته ارزشمند استفاده می‌کند، شروع به استفاده منظم و هوشمندانه از دیتا می‌تواند تغییرات شگرفی به وجود بیاورد و مزیت رقابتی خلق کند.
دفعه بعد وقتی که مصارف خود را رصد و پیگری می‌کنید، فروشات دکان خود را تجزیه‌وتحلیل می‌نمایید، و حتی جذابیت پُست‌های خود در شبکه‌های اجتماعی را بررسی می‌کنید، به یاد داشته باشید که دارید با دیتا کار می‌کنید.
اگر در این کار عمیق‌تر شوید و درباره دیتا، ابزارها، اپ‌ها و روش‌های استفاده از آن به درکی بهتری برسید، قطعاً چیزی بیشتر و بهتری بدست خواهید آورد.
ــــــــــــــ
دیدگاه و نظر شما درباره دیتا چیست؟ می‌خواهید مقاله بعدی بلاگ درباره چی باشد؟ لطفاً با استفاده از فیلد پایین ثبت کنید.
دیدگاهتان را بنویسید