از سنگ‌ریزه تا اکسل: قصه‌ی هزاران سال محاسبه

ذهن انسان همواره شیفته و مشتاق اندازه‌گیری و شمارش بوده است. این نیاز به دانستن «چند تا؟» یا «چقدر؟» از همان روزگاران باستان با ما همراه بوده است.

هزاران سال پیش، وقتی بشر تازه شروع به زراعت و تجارت کرد، ضرورت به ثبت و محاسبه، بیش از پیش احساس شد.

در آن دوران، سنگ‌ریزه‌ها، چوب‌خط‌ها و حتی گِل‌نوشته‌ها، ابزارهای اولیه برای حساب‌وکتاب و شمارش دارایی‌ها، محصولات و معاملات بودند.

تصور کنید، یک تاجر بابلی مجبور بود صدها سنگ‌ریزه را برای حساب و کتاب گله گوسفندانش جابجا کند! این شیوه‌ها کُند، مستعد خطا و بسیار وقت‌گیر بودند.

تولد ابزارهای تخصصی: از چوت تا لوح‌های حسابداری

با پیشرفت تمدن‌ها، ابزارهای پیچیده‌تری پا به عرصه وجود گذاشتند. چوت (چرتکه)، یکی از اولین و ماندگارترین اختراعات بشر برای محاسبه بود که قدمت آن به هزاران سال پیش بازمی‌گردد.

با جابجا کردن مهره‌ها روی میله‌ها، محاسبات پیچیده با سرعت و دقت بیشتری انجام می‌شد. این وسیله تا همین امروز در بعضی نقاط دنیا استفاده می‌شود.

در همین حال، در دربارها و ادارات مالیاتی، لوح‌های حسابداری بزرگ و دفترهای کل شروع به شکل‌گیری کردند؛ جایی که اعداد با دقت و طبقه‌بندی خاصی ثبت می‌شدند، هرچند که جمع و تفریق آن‌ها هنوز کاری طاقت‌فرسا و زمان‌بر بود.

کارکنان ساعت‌ها وقت صرف می‌کردند تا اعداد را سطر به سطر جمع کنند و کوچک‌ترین اشتباهی می‌توانست ساعت‌ها کار را به باد دهد.

انقلاب صنعتی و دوران کمپیوتر

با آغاز انقلاب صنعتی و گسترش کارخانه‌ها و کاروبارها، حجم محاسبات سرسام‌آور شد.

ضرورت به ابزارهای سریع‌تر و دقیق‌تر برای مدیریت موجودی، روزمُزد/دستمزد کارگران و سود و زیان، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شد.

اینجا بود که ماشین‌حساب‌های میخانیکی/مکانیکی اولیه پا به میان گذاشتند، اما همچنان محدودیت‌های خود را داشتند.

ورود کمپیوترها در اواسط قرن بیستم، نقطه عطفی بی‌سابقه بود.

ناگهان، محاسبات پیچیده و حجیم که قبلاً روزها یا ماه‌ها طول می‌کشید، در عرض چند ثانیه قابل انجام شد.

اما این کمپیوترهای اولیه، غول‌هایی بودند که نیاز به برنامه‌نویسان متخصص داشتند. استفاده از آن‌ها برای عموم مردم و کاروبارهای کوچک هنوز بسیار پیچیده بود.

اکسل: قدرت محاسبه در دستان همه

اینجا بود که ستاره مایکروسافت اکسل (Microsoft Excel) درخشید.

اکسل، که در ابتدا به عنوان یک ابزار صفحه گسترده (Spreadsheet) وارد بازار شد، کاری انقلابی انجام داد: قدرت محاسبه و تحلیل دیتا را از انحصار متخصصان برنامه‌نویسی خارج کرد و آن را در دسترس میلیون‌ها نفر قرار داد.

تصور کنید مدیر یک کاروبار کوچک در افغانستان یا یک محصل در کابل را.

آن‌ها دیگر نیازی به نوشتن کدهای پیچیده ندارند.

می‌توانند به راحتی یک جدول در اکسل بسازند، ارقام فروش یا نمرات امتحانی خود را وارد کنند، فرمول‌های ساده را به کار ببرند و در لحظه نتیجه را ببینند.

اکسل به آن‌ها امکان می‌دهد که دیتاهای خود را منظم کنند، محاسبات را به صورت خودکار انجام دهند و حتی چارت‌های بصری زیبا بسازند تا وضعیت خود را بهتر درک کنند.

…..

امروز، اکسل فقط یک نرم‌افزار برای جمع و تفریق نیست؛ این یک ابزار همه‌کاره برای تحلیل مالی، مدیریت پروژه، بودجه‌بندی، و حتی ساده‌سازی کارهای روزمره است.

از تاجران کوچک گرفته تا موسسات بزرگ، همه از اکسل برای تبدیل دیتای خام به معلومات قابل استفاده و تصمیم‌گیری‌های آگاهانه استفاده می‌کنند.

اکسل، میراث هزاران سال تلاش بشر برای شمارش و درک اعداد را در یک پکیج کاربرپسند جمع‌آوری کرده و آن را در دستان میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، از جمله افغانستان، قرار داده است.

با آنکه اپ اکسل حدود ۴۰ سال پیش معرفی شد، در کشورهای مثل افغانستان ولی، هستند افراد و کاروبارهای که هنوز از این ابزار استفاده نمی‌کنند. شما چطور؟